De molens in de gemeente Leudal

Een schat aan molens in de gemeente Leudal

Vanwege een gemeentelijke herindeling in 2007 zijn een aantal gemeenten in Midden-Limburg samengevoegd tot de gemeente Leudal. De nieuwe plattelandsgemeente, in oppervlakte de op één na grootste gemeente van de provincie, draagt met recht de titel ‘de molengemeente van Limburg’. Er staat een groot aantal molens, en liefst acht daarvan zijn nog in werking op wind- of waterkracht. Een aantal daarvan zijn zelfs heel bijzonder:

- Het oudste type windmolen in Nederland is de standaardmolen. Van de honderden die er ooit waren, zijn er zijn nog maar 47 over. De gemeente Leudal koestert één van deze molens: de Aurora in Baexem.

- De enig overgebleven oude oliemolen van Limburg staat eveneens in de gemeente Leudal: de Leumolen in Nunhem. Bijzonder is ook dat deze watermolen als enige van de zes nog bestaande water-oliemolens in Nederland, een korenmolen én een oliemolen onder één dak herbergt.

- Er zijn in Nederland nog maar drie turbine-watergraanmolens in bedrijf en in de gemeente Leudal staat zo’n molen: de Grathemermolen in Grathem. Deze molen heeft ook het oudst gegoten aandrijfwerk voor de molenstenen onderdak.

- De Welvaart in Horn heeft met zijn ranke slanke vorm zijn gelijke niet onder de windmolens en verder is er maar één zestienkantige met leien bedekte windmolen in heel Europa, en hij staat in de gemeente Leudal: De Hoop in Horn.

De gemeente Leudal herbergt in kwantiteit en kwaliteit een schat aan molens, een groot cultureel erfgoed. In deze folder worden negen publiekstoegankelijke molens gepresenteerd.

(NB: inmiddels zijn ook de Elisabethsmolen te Haelen en de Schouwsmolen in Ittervoort publiekstoegankelijk, maar staan niet in de folder)

De publiekstoegankelijke molens:

Windmolens

1) St. Petrus	Roggel	Nijken 24
2) St Antonius	Heythuysen	St. Antoniusstraat 32
3) De Hoop	Horn	Molenweg 26
4) De Welvaart	Horn	Molenweg 3
5) Aurora	Baexem	Rijksweg 26a

Watermolens

a) Friedesse molen	Neer	Friedessemolen 2
b) Leumolen	Nunhem	Leumolen 3
c) Grathemermolen	Grathem	Brugstraat 13
d) De Uffelse molen	Haler-Uffelsen	Uffelsestraat 5
e) Schouwsmolen	Ittervoort	Margarethastraat 73
f) St. Elisabethmolen	Haelen	Roggelseweg 56

Contactgegevens en openingstijden van de molens: klik op Overzicht

26 Molens

Hausse aan 19^e eeuwse windmolens

De oudste windmolen van de gemeente Leudal is de Aurora te Baexem, hij stamt minstens uit de 16e eeuw en was in bezit van een adelijke familie. Maar nadat de Franse bezetter eind 18e eeuw de heerlijke rechten had opgeheven, stond het iedereen vrij een molen te bouwen. Met het gevolg dat Nunhem, Roggel en Ell in het eerste decennium van de 19e eeuw verrijkt werden met een windmolen. Ook in Heythuysen stond een wind(standaard)molen, maar het is niet bekend of deze voor of na 1800 gebouwd is. Deze molen werd in 1849 verplaatst naar Maasniel. In Horn werd in 1817 de uit Duitsland afkomstige molen de Hoop opgebouwd. Daarna blijft het wat windmolenbouw betreft een tijdje stil.

Maar in de jaren zestig van de 19e eeuw kwam er een bouwgolf, de bevolking groeide. In 13 jaar tijd kwamen er in het gebied van de huidige gemeente Leudal vijf windmolens bij: De St. Antonius te Heythuysen in 1861, de Welvaart te Horn in 1864, de molen van Raemakers te Roggel in 1867, de Cormelia te Hunsel in 1869 en tot slot de Marie-Louise te Oler in 1874. Daarmee leek de markt verzadigd, maar in 1901 werd nog de St. Petrus te Roggel gebouwd en in 1904 de molen Van den Eertwegh te Heythuysen.

Sinds het midden van de vorige eeuw resteren nog maar vijf windmolens, vijf zijn er gesneuveld aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, twee zijn ten onder gegaan aan de elementen en één werd verplaatst naar buiten de gemeente. In totaal waren er voor zover bekend,13 windmolens.

Middeleeuwse watermolens

Van watermolens is veel minder bekend wanneer ze -of de voorgangers- gebouwd zijn, maar vrijwel allemaal dateren ze zeer waarschijnlijk tot zeker uit de middeleeuwen.

Naast de tien watermolens die op deze pagina’s aan bod komen, bestond er een dubbele watermolen die in Heythuysen en Haelen stond. Van de Heythuysermolen is geen vroege geschiedenis bekend, de graan- en schorsmolen werd in 1888 afgebroken. De oliemolen die aan de kant van Haelen stond, werd gebouwd in 1819 en weer afgebroken in 1903. Verder stond er in Neer de Winkel- of Tobbenmolen, ook daar is geen vroege geschiedenis van bekend. Deze graanmolen is afgebroken in 1909. In totaal waren er minstens* 13 watermolens.

* In Neer stond mogelijk een kruitmolen aan het beekje de Keizer, ook bij kasteel Ghoor heef vermoedelijk ooit een watermolen gestaan.

De Heythuysermolen in 1858

---

Site De molens van Leudal

Site Leumolen