Friedesse Molen

Friedesse Molen

Neer

Naam	Friedesse, Friedesche of Friedusse molen
Plaats	Neer
Type	onderslagmolen
Beek	Neerbeek
Bouwjaar	1343 / 1717 / 2002
Functie	korenmolen
Molendb	gegevens
Eigenaar	particulier

Regest (samenvatting van een oude akte) uit het archief van Roermond

Korenmolen en oliemolen

Bij de restauratie begin deze eeuw is oud hout van vroeger sluiswerk gevonden. Dendrologisch onderzoek heeft uitgewezen dat het hout uit de 14e eeuw dateert. Uit oude geschriften is bekend dat al in 1343 een molen op deze plek stond. Het huidige molenhuis en molenaarshuis dateren volgens het ankerjaartal uit 1717.

De Friedesse molen was een koren- en oliemolen. Het restant van een doodbed, een onderdeel van de kollergang, herinnert nog aan de tijd dat er olie werd geslagen. De watermolen had in die tijd twee waterraderen, maar eind 19e eeuw werd het rad van de oliemolen verwijderd en het gangwerk van de oliemolen bijgekoppeld aan het rad van de korenmolen.

Nu is de molen alleen korenmolen met één onderslagrad. Het waterrad is o.a. in 1891 en rond 1910 vernieuwd, een twintig jaar is een gebruikelijke levensduur van een houten rad. Een turbine heeft de molen nooit gekregen zoals veel andere watermolens wel in die tijd.

Een situatietekening voor Provinciale Waterstaat, 1858

restant van het doodbed van de kollergang

Godefridus

De molen heeft zijn naam ontleend aan molenaar Godefridus (roepnaam Fried) Tobben die aan het begin van de 18e eeuw molenaar was. In 1875 kwam de molen in bezit van de familie Theelen en bijna een halve eeuw later werd door boedelscheiding de molen eigendom van Jos Vennekens.

NEER. Een spreekwoord zegt: de gelukken zijn nog niet uit de wereld. Dit gezegde is toepasselijk op den heer S. Theelen molenaar alhier, die bij een ongeluk een groot geluk heeft gehad, dat hij er het leven niet bij heeft ingeschoten.

Donderdagnamiddag was de heer S. Theelen bezig eene kleine herstelling te doen aan het scheprad van zijnen watermolen, toen onverwachts de molen in gang geraakte, en hij herhaalde malen door het rad mede werd rondgevoerd en daarna in de waterkolk van den molen werd geworpen.

Personen in de nabijheid bemerkten dat er iets buitengewoons plaats greep; zij snelden toe en mochten het genoegen smaken den drenkeling op het droge te brengen. met eenige gaten in het hoofd, en eenige schrammen aan de handen, zonder levensgevaarlijke kwetsuren te hebben beloopen, is de heer S. Theelen aan dit ongeval ontkomen.

uit de krant van 23 januari 1904

Foto: gift aan de Leumolen in 2013, de man op het sluiswerk is familie van de geefster (verdere details onbekend)

Hamermolen

Vennekens verkocht de waterradmolen in 1948 aan Alfons van Stekelenburg en deze werd daarmee eigenaar van een complex dat kampte met nogal wat achterstallig onderhoud. Maar van Stekelenburg herstelde molen en woonhuis en werkte er elf jaar als molenaar. Het laatste jaar werkte hij echter niet meer met het waterrad maar uitsluitend nog met een electrisch aangedreven hamermolen, hij had in 1958 het stuwrecht van de watermolen verkocht. Een hamermolen slaat met hamers het graan tot meel.

Dode molen

De Neerbeek werd in 1961 gekanaliseerd en dat bracht de inwoners van Neer in het geweer. Zij voerden actie voor het behoud van de molen met als resultaat dat het molenrad niet droogviel, maar in een kleine bocht van de beek in het water bleef hangen.

De zoon van Van Stekelenburg verkocht de vervallen waterradmolen in 1987, zijn antiquariaat in Amsterdam noemde hij naar zijn voormalige opslagplaats: ‘De Friedesche Molen’. De Duitser Paul Boden Köchl uit Berlijn was de nieuwe eigenaar en hij gaf zijn buitenlandse bezit in 1999 voor 20 jaar in pacht aan de Stichting Friedesse Molen. Na zijn overlijden in 2004 nam Bouwbedrijf Geelen uit Neer de molen over.

Herleefde molen

Al in de jaren zeventig probeerden dorpelingen de molen in oude luister te herstellen, maar de pogingen mislukten. Vanaf 1997 heeft een initiatiefgroep, later omgezet in een stichting, opnieuw het plan opgevat de watermolen weer maalvaardig te maken. Nadat de stichting de molen in erfpacht had gekregen, heeft zij 1,1 miljoen euro vergaard voor de restauratie. Er is nieuw stuw- en sluiswerk aangebracht, voortschrijdend inzicht in waterbeheersing nam bij het waterschap de bezwaren weg.

Het waterrad moest vervangen worden, het waterpeil is hoger dan voorheen en het verroeste rad hing te diep in het water. Er is een kleiner en breder rad gekomen dat een halve meter hoger geplaatst is. Daarom moest ook het gangwerk en de maalzolder een halve meter verhoogd worden. Het gaande werk hoefde ondanks 40 jaar stilstand, niet vervangen te worden. Sinds juli 2002 functioneert de watermolen weer als korenmolen.

Het waterschap houdt de controle over de stuwing. Als een maaldag op de planning staat, wordt een dag daarvoor op afstand de stuw gesloten.

een steenrondsel wordt ‘in het werk’ gezet

met het luiwerk wordt een zak graan naar de maalzolder gehesen

mais wordt door een tikkende as beetje voor beetje tussen de molenstenen geschud

de kaar boven het maalkoppel wordt gevuld de molenaar keurt de fijnheid van het meel

aswiel, bonkelaar en spoorwiel het gaffelwiel van het luiwerk

het nieuwe rad

het oude ijzeren rad doet dienst als markering van de parkeerplaats

Te Koop

Juni 2011 wordt in de NRC de Friedesse molen met molenaarswoning te koop aangeboden. De Stichting Friedesse Molen heeft de molen tot 2019 in pacht, de stuwinrichting is eigendom van de stichting.

In de koopakte uit 2006: “Koper is voornemens het verkochte te gebruiken als monumentale boerderij en als ondergrond van een monumentale molen.” Dat is er niet van gekomen, de ‘molenaarswoning’ is niet in gebruik genomen.

Verkocht

Op 1 december 2016 is de molen eigendom geworden van de Stichting Friedesse molen. Het molenaarshuis is in handen gekomen van de gebroeders Boonen uit Neer. Zij gaan het molenaarshuis restaureren, in het gebouw komen drie appartementen en een kleine horeca. September 2017 is de oplevering, daarna wordt het buitenterrein ingericht.